قابلیت كنترل دما، اعلام سرقت، هشدار از طریق اینترنت و تلفن همراه، امكان تنظیم روشنایی و خاموشكردن وسایل برقی از مهمترین ویژگی خانههای هوشمند است كه در دسترسی به ابزارهای پیشرفته ارتباطی خلاصه میشود
بطور كلی امكان ارتباط میان ابزار و دسترسی به آن از طریق تلفن و اینترنت، خانه را به محیطی راحتتر مبدل میسازد.
بیتردید همه ما میتوانیم بدون استفاده از فناوریهای به اصطلاح هوشمند زندگی كنیم. همانطور كه هزاران سال است بشر به این طریق زندگی كرده است، اما زندگی در یك خانه هوشمند به مراتب سادهتر و رضایتبخشتر است.
علاوه بر این در اختیار داشتن این امكانات میتواند در كاهش مصرف انرژی و هزینه نیز موثر باشد. تحقق رویای زندگی در خانهای كه پسوند هوشمندی را با خود به یدك میكشد چندان هم دور از انتظار نیست و شاید بهتر است بگوییم در چند قدمی شماست.
سراغ مهندس الناز بابایی، دانشآموخته مهندسی پزشكی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین و طراح خانههای هوشمند ایرانی رفته و با او در این باره گفتوگو كردهایم.
بطور کلی یك خانه هوشمند در مقایسه با خانههای معمولی چه ویژگیهایی دارد؟
خانه هوشمند شاخهای از سیستمهای مدیریت ساختمانی یا BMS است. در طراحی خانههای هوشمند سیستم ارتباطی یكپارچهای به عنوان هسته مركزی در نظر گرفته میشود كه همه وسایل و ابزارهای موجود در خانه را از طریق اینترنت یا نرمافزارهای گوشیهای هوشمند، تبلت یا كامپیوتر كنترل میكند. مهمترین ویژگی این طرح امكان كنترل محل مورد نظر از راه دور است. قابلیت كنترل دما، اعلام سرقت، هشدار از طریق اینترنت و تلفن همراه، امكان تنظیم روشنایی و خاموشكردن وسایل برقی از مهمترین ویژگیهای این سیستم است. هوشمندی یك خانه را میتوان در امكان دسترسی به ابزارهای پیشرفته ارتباطی خلاصه كرد. این طرح ابتدا بهعنوان یك پروژه دانشجویی مورد توجه قرار گرفت و به كمك مركز رشد دانشگاه آزاد اسلامی قزوین توانستیم آن را تا 98 درصد اجرایی كنیم. اگر ساكن خانه هوشمند باشید میتوانید انجام بسیاری از امور را به سیستمهای هوشمند بسپارید. به محض اینكه وارد پاركینگ میشوید دستگاه به طور اتوماتیك فعال شده و علاقهمندیهای شما را اجرا میكند. برای بازكردن درها نیاز به كلید ندارید، بلكه از طریق اطلاعات ثبت شده در كارت RFID كه در جیب لباس شماست شناسایی شده و در برای شما باز میشود. بر این اساس میتوانید برای شخصی یك اعتبار یكروزه یا یكماهه در نظر بگیرید. پس از گذشت این دوره زمانی و به پایان رسیدن اعتبار فرد، دیگر در برای او باز نمیشود.
چه زیرساختهایی برای هوشمندسازی لازم است؟ آیا لازم است در سیمكشی ساختمان تغییراتی در نظر گرفته شود؟
نرمافزار این طرح توسط گروه خودمان برنامهنویسی شده است. این نرمافزار روی هر دستگاه یا هر نوع سیستمعاملی قابل نصب است و انجام یا انجام ندادن یك دستور بخصوص را از طریق ارسال یك پیامك به كاربر اطلاعرسانی میكند.
اجرای این سیستم نیاز به سیمكشی جدید ندارد و با كمك گرفتن از شبكه Wi-Fi و بدون وجود هرگونه محدودیت مكانی امكانپذیر است. پیش از این سكونت در خانههای هوشمند به عنوان یك محصول گرانقیمت و تنها برای قشری از جامعه كه درآمد بسیار بالایی داشتند امكانپذیر بود، اما فناوریهای نوین ارتباطی نظیر شبكههای بیسیم، هزینه تمام شده سیستم كنترل هوشمند خانه را به میزان قابل توجهی كاهش داده است. در این فناوری دیگر به سیمكشیهای متعدد روی دیوارها و ایجاد تغییر در سیمكشی اصلی ساختمان نیازی نیست. از هر پروتكل ارتباطی اعم از بلوتوث، Wi-Fi یا حتی ارتباطات رادیویی میتوان برای استفاده از امكانات خانههای هوشمند
استفاده كرد.
سیستم هوشمند در نظر گرفته برای یك خانه 80 متری دوخوابه تا چه حدی میتواند در بهینهسازی مصرف انرژی تاثیرگذار باشد؟
در طراحی خانههای هوشمند، اولین ویژگی كه مورد توجه قرار گرفت بهینهسازی مصرف انرژی بود. در خانه هوشمند مدیریت هوشمندانه مصرف انرژی نیز امكانپذیر است. برای مثال زمانی كه هیچكس در خانه نباشد سیستم هوشمند مدیریت انرژی دمای خانه را كاهش میدهد. در این طرح از طریق مدیریت هوشمند ساختمان، مصرف انرژی در ساختمان بهینهسازی میشود و به این ترتیب در مصرف انرژی 30 تا 40 درصد صرفهجویی میشود. وقتی شما از اتاق خارج میشوید اگر تا یك زمان معین به اتاق بازنگردید سیستم به طور خودكار لامپها را خاموش میكند. این ویژگی میتواند در كارخانهها و ادارت نیز تا حد زیادی در بهینهسازی مصرف انرژی تاثیرگذار باشد. مثلا زمانی كه مسافرت هستید همه سیستمهای الكتریكی و حرارتی را خاموش میكنید و قبل از رسیدن همه چیز را روشن میكنید. با یك هفته صرفهجویی در مصرف انرژی، تا حد زیادی از هزینهها كاسته میشود. میتوانید سیستم مدیریت انرژی را طوری تعریف كنید كه این سیتم در ساعات اوج مصرف انرژی همه پریزها را غیرفعال كند و روشنشدن یك وسیله برقی مانند ماشین لباسشویی را تا ساعات بعد به تعویق اندازد.
آیا در زمینه كنترل سیستمهای سرمایشی و گرمایشی هم تدابیری اندیشیدهاید؟
در خانه هوشمند در تابستان بدون اینكه لازم باشد سیستمهای سرمایشی یا خنككننده را روشن نگه دارید و هزینه بسیار زیادی را بابت مصرف برق پرداخت كنید میتوانید پیش از رسیدن به خانه سیستم خنككننده را روشن كنید. این امكان برای سیستمهای گرمایشی و حتی تهویه نیز وجود دارد. این ویژگی میتواند نقش موثری در كاهش هزینه انرژی داشته باشد.
سیستم كنترل از راه دور قابلیت تنظیم میزان روشنایی خانه را هم دارد؟
این سیستم میتواند میزان روشنایی و چگونگی روشنشدن لامپها بر اساس یك برنامه زمانبندی شده را كنترل كند. حتی صاحبخانه میتواند به كمك سیستم مركزی زمانی كه در خانه حضور ندارد نیز سیستم روشنایی را خاموش یا روشن كند. یا زمانی كه در رختخواب هستید لامپهای روشن را هركجا كه باشد خاموش كند. كنترل روشنایی به لامپها محدود نمیشود. در طول روز نیز با كنترل پردهها و باز و بستهكردن آنها میتوان روشنایی خانه را به شكل دلخواه تغییر داد.
آیا هر خانهای را میتوان به خانه هوشمند تبدیل كرد؟
برای هوشمندسازی خانه تنها به یك وب سرور مركزی نیاز دارید. سیمكشیها و كلید و پریزها هم تغییر نمیكند. لازم است یك دستگاه داخل هر یك از كلیدها و پریزها قرار گیرد. برای یك خانه 100 متری اجرای كل طرح فقط دو ساعت طول میكشد. كافی است هزینه لازم برای هوشمندسازی اختصاص داده شود در این صورت هیچ محدودیتی برای هوشمندسازی خانهها وجود ندارد. براساس برآوردهای انجام شده هزینه هوشمندسازی برای یك خانه 100 متری حدود 3 تا 4 میلیون تومان است كه البته این مبلغ به انتخابها و امكانات درخواستی بستگی دارد.
چه شباهتها یا تفاوتهایی میان خانههای هوشمند ایرانی كه شما طراحی كردهاید و نمونههای مشابه خارجی وجود دارد؟
نمونههای خارجی مشابه زیادی در سطح دنیا وجود دارد. در حقیقت این طرح یك اختراع محسوب نمیشود، اما ما در این طرح قابلیتهای جدیدی را به خانههای هوشمند افزودهایم. اجرای نمونههای مشابه خارجی مستلزم سیمكشی جدید و ایجاد تغییراتی در سیستم برق ساختمان است كه هزینههای زیادی را به همراه دارد، اما در این طرح از شبكه Wi-Fi برای برقراری ارتباط دستگاهها با سیستم مركزی استفاده میشود كه این ویژگی هزینه تمام شده اجرای آن را به یك پنجم هزینه مشابه خارجی كاهش میدهد.
برای اجرایی شدن این طرح در مقیاسی گستردهتر چه محدودیتهایی را باید از میان بردارید؟
مركز رشد دانشگاه آزاد اسلامی قزوین این طرح را تحت حمایتهای مادی و معنوی از جمله پرداخت تسهیلات بانكی با نرخ پایین قرار داده است، اما همچنان از نظر منابع مالی با مشكلات و محدودیتهایی مواجه هستیم. مركز رشد طرحهای متعددی را در دستور كار دارد و پژوهشگران زیادی تحت پوشش این مركز فعالیت میكنند. در نتیجه این مركز بودجه كافی برای تامین هزینه طرحهای تحقیقاتی را در اختیار ندارد. بنابراین انتظار داریم سازمانها و شركتها در این زمینه سرمایهگذاری كنند